Bij de geïnitieerde heerst de stilte (Fon spreekwoord)
Het Fa Orakel
Bij de Yoruba in Nigeria en de Fon in Benin is het eeuwenoude orakel van de Fa de ziel van hun cultuur. De Fa legt de relatie tussen de zichtbare en onzichtbare wereld. Door middel van de Fa kan er gecommuniceerd worden met goden en voorouders. Het gaat niet zozeer om het voorspellen van de toekomst of een duidelijk antwoord te vinden op een gestelde vraag, maar veeleer om het ontwikkelen van een goed karakter (iwa pele), het vinden van aanwijzingen over welke weg je moet gaan om meer in harmonie met jezelf te komen en hoe je tegenwerkende krachten kunt overwinnen. Deze terugkeer naar je essentie, een leven te leiden die je ziel weerspiegelt in het licht van een goed karakter, is het doel en de helende kracht van de Fa.
De Fa is onlosmakelijk gekoppeld aan de Vodoun religie. In de koloniale tijd is deze godsdienst vanuit racistische motieven onderdrukt en belachelijk gemaakt met vergaande gevolgen. Het bestaan van de Fa-corpus bewijst echter dat de Vodoun religie niets te maken heeft met zwarte magie.
De symbolen
De Fa vertegenwoordigt een complex systeem van symbolen die kunnen worden opgeroepen door het gooien van schelpen, palm- of kola noten.
Er zijn 16 hoofdsymbolen met ieder 16 afgeleide symbolen, dat maakt samen 256 mogelijkheden of Dou (Dou betekent kind van God/ woord van God). Deze vormen de basis. Alle 256 Dou kennen weer eigen verzen. Het exacte aantal is onbekend maar volgens Unesco gaat men momenteel uit van 800 verzen per Dou. Dan spreek je dus over vele duizenden scenario’s. De taak van de priester (bokanon) is om binnen al deze mogelijkheden de juiste aanwijzingen te vinden voor de situatie van de vrager.
De oorspronkelijke verzen zijn van ongekende schoonheid, wijsheid en diepgang. Het is de reden dat Unesco in 2008 het Fa Corpus heeft uitgeroepen tot immaterieel erfgoed.
Voorbeeld
De verzen laten zich moeilijk in het Nederlands vatten. Onderstaande is een vereenvoudigd voorbeeld en gaat over de plaats van de zeef.
De Fa en de Babalao (priester) zien bij hun rondgang in de dorpen dat mensen mais oogsten, maismeel malen en deze zeven, maar dat sommigen niets hebben. Aangekomen bij een oude vrouw zien ze de hele familie van een heerlijke maismaaltijd genieten. Als de Fa vraagt waar de zeef is die ze gebruikt hebben bij het klaarmaken, antwoordt de vrouw dat die ergens in de keuken is, op een onbeduidende plaats. De Fa zegt: “Je moet altijd samen met de zeef eten. Want degene die voor de maismaaltijd gezorgd heeft mag nooit verlaten worden”.
